Wśród dostępnych na polskim rynku probiotyków w postaci suplementów diety możemy wybierać preparaty różnej jakości. Na aptecznych półkach znaleźć można zarówno probiotyki przebadane, bezpieczne, skuteczne, jak i suplementy, które probiotykiem nie są. W probiotykach możemy spotkać różne gatunki bakterii. Niektóre, takie jak Lactobacillus rhamnosus GG czy formuła probiotyczna profesora De Simone, zostały rozlegle przebadane. Ich wpływ na zdrowie człowieka jest jasno określony. Jednak wiele preparatów, szczególnie tych tanich, może zawierać szczepy, których działanie nie zostało poddane rygorystycznej naukowej ocenie. Wybierając probiotyk, trzeba zwrócić uwagę na informacje zawarte na opakowaniu. Powinny one zawierać pełną nazwę użytego szczepu oraz liczbę bakterii obecnych w porcji. Minimalna liczebność bakterii w dawce probiotyku to 109 CFU (ang. Colony Forming Units).
Żywność probiotyczna i probiotyczne suplementy diety
Według aktualnego konsensusu Międzynarodowego Towarzystwa Naukowego Probiotyków i Prebiotyków (ISAPP) uznaje się, że bakterie probiotyczne w ilości 109 jednostek tworzących kolonie (ang. Colony Forming Units) na porcję, mogą być uznane za produkt probiotyczny. Tradycyjny Jogurt naturalny powstaje po dodaniu do mleka bakterii fermentacji mlekowej rodzaju i gatunku: Lactobacillus bulgaricus i Streptococcus thermophilus. Jednak nie zawiera on ściśle określonych szczepów, które w badaniach klinicznych w określonej dawce mają udowodnione działanie prozdrowotne. Dlatego też może jedynie informować na etykiecie, że zawiera żywe kultury bakterii, ale nie jest produktem probiotycznym. Bakterie fermentacji mlekowej LAB (ang. lactic acid bacteria) są ogólnie uznane za bezpieczne, co potwierdza także amerykański urząd FDA,
wydając status GRAS (ang. Generally Recognised as Safe) dla bakterii należących do rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus oraz niepatogennych drożdży Saccharomyces boulardii.
Ze względu na łatwość procesu rejestracji, większość probiotyków rejestrowana jest jako suplementy diety, co wiąże się z dużo mniejszymi obostrzeniami i kosztami niż rejestracja produktu jako leku dostępnego bez recepty (tzw. OTC). Nie musi to oznaczać istotnej różnicy jakościowej pomiędzy preparatem zarejestrowanym jako lek i suplementem. Dobry suplement probiotyczny musi spełnić co najmniej trzy najważniejsze warunki, które są obowiązujące także przy procedurze rejestracji, aby mógł być rozważany i rekomendowany do zastosowania w sposób nie budzący wątpliwości. Te niezbędne warunki to ilość bakterii zawartych w zalecanej przez producenta dawce, gwarancja producenta określonej minimalnej ilości żywych kultur bakterii do końca daty ważności preparatu oraz dokładny opis szczepów zawartych w preparacie. Lek ma właściwości zapobiegania chorobom lub leczenia chorób. Suplement nie może zgodnie z prawem umieszczać takich informacji na opakowaniu produktu, ponieważ jego rolą ma być uzupełnianie diety w bakterie probiotyczne. Są jednak suplementy zawierające bardzo dobrze przebadane zestawy szczepów probiotycznych, które jeżeli są dobrze opisane można sprawdzić w internetowych bazach publikacji medycznych.
Kryteria konieczne, aby wybrać dobrej jakości probiotyk
- Ilość bakterii. Aby szczep probiotyczny skutecznie zadziałał, musi występować w bardzo wysokiej ilości, ponieważ znaczna część bakterii ulegnie strawieniu w górnych odcinkach przewodu pokarmowego, zanim dojdzie do jelita grubego, gdzie ma wywierać prozdrowotne działanie. Minimalna liczebność bakterii w dawce probiotyku to 109 CFU (ang. Colony Forming Units). Można zauważyć ogromne różnice w liczebności szczepów probiotycznych w różnych preparatach. Właściwości prozdrowotne przypisane są konkretnym szczepom bakterii, co oznacza, że cech jednego szczepu bakterii nie można przypisywać drugiemu, nawet blisko spokrewnionemu.
- Jasno i fachowo sprecyzowana nazwa szczepu. Określony szczep probiotyczny musi być dokładnie opisany – nazwą rodzaju (np. Lactobacillus), następnie gatunku (plantarum) i koniecznie numerem kolekcji kultury szczepowej (patent), pod którym dany szczep jest zdeponowany (np. DSM 24730). Warto szukać suplementów szczegółowo opisanych. Widząc na opakowaniu tego typu opis, możemy sprawdzić jakie właściwości wykazuje szczep zawarty w tym preparacie i w jakich jednostkach chorobowych będzie on wskazany i skuteczny. Można korzystać z internetowych baz medycznych, aby dowiedzieć się więcej
o danym szczepie lub danej formule, czyli zestawie odpowiednio dobranych szczepów.
- Forma i jakość przygotowania preparatu. Oprócz wysokiej liczebności bakterii probiotycznych w preparacie i odpowiednio opisanych szczepów bardzo ważne jest, aby deklarowana przez producenta liczebność bakterii probiotycznych
była zachowana przez cały okres przydatności do spożycia. Wysokiej jakości probiotyki kontrolowane są przez producenta pod kątem liczebności przez cały okres, dzięki czemu bez względu na to, jaki czas upłynął od momentu produkcji, będzie on wykazywał takie same właściwości zdrowotne. Ponieważ wybór przebadanego szczepu probiotycznego i utrzymanie żywotności bakterii w preparacie przez dłuższy czas wymaga znacznych nakładów finansowych, zatem dobry probiotyk nie może być sprzedawany za przysłowiowe parę groszy. Zdolność probiotyków do przeżycia całej drogi od momentu produkcji do czasu kiedy dotrą przez cały nasz układ pokarmowy do jelita grubego, jest jednym z podstawowych kryteriów ich jakości. Wszystkie dotychczas wymienione kryteria dotyczą jakości związanej ze skutecznością prozdrowotną probiotyków. Na przeciwnym biegunie jest kwestia bezpieczeństwa.
Czytaj także: Jak wybrać dobry probiotyk?
Bezpieczeństwo stosowania probiotyków
Należy pamiętać, że probiotyki nie mogą być stosowane u wszystkich bez wyjątku. Pierwszą wrażliwą grupą są niemowlęta i małe dzieci. W przypadku dzieci młodszych należy poszukać preparatów specjalistycznych przeznaczonych dla noworodków, niemowląt i małych dzieci, najlepiej w porozumieniu z lekarzem pediatrą.
Czytaj więcej: Probiotyki dla dzieci
Ostrożność jest konieczna także w innej wrażliwej grupie, czyli u osób chorych z dysfunkcjami układu immunologicznego (nabyty i wrodzony niedobór odporności), u osób z chorobami nowotworowym, z chorobami kardiologicznymi, po przebytym zakażeniu ogólnoustrojowym. W tych grupach osób chorych probiotyki powinny być stosowane ze szczególną ostrożnością i po konsultacji
z lekarzem prowadzącym. Norweski Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Żywności nie zaleca stosowania probiotyków w grupie krytycznie chorych pacjentów.
Kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii z Pododdziałem Leczenia Nieswoistych Zapalnych Chorób Jelit CSK MSWiA, Dyrektor Instytutu Pielęgniarstwa i Położnictwa UJK w Kielcach, Prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Prezes Polskiego Klubu Trzustkowego, członek zarządu Międzynarodowego Klubu Trzustkowego, wieloletni Konsultant Krajowy w dziedzinie gastroenterologii.
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Główny nurt zainteresowań profesor Rydzewskiej to choroby trzustki oraz nieswoiste zapalne choroby jelit. Utworzyła pierwszy w Polsce pododdział leczenia chorób zapalnych jelit, łączący opiekę szpitalną z ambulatoryjną, stanowiący próbę stworzenia kompleksowej opieki w tej grupie pacjentów. Jest autorką i współautorką kilkuset publikacji w tych dziedzinach w piśmiennictwie krajowym i zagranicznym. Redaktor naczelna Przeglądu Gastroenterologicznego.
Za swoje działania została wyróżniona honorowym członkostwem organizacji pacjentów J-elita. Wielokrotnie nagradzana za działalność zawodową i naukową nagrodami władz uczelni oraz Ministerstwa Zdrowia, otrzymała także Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi z rąk Prezydenta RP. Zdobyła tytuł Kobiety Medycyny roku 2014.